การพิมพ์ซับลิเมชั่น (Sublimation) เป็นเทคนิคการพิมพ์ภาพด้วยการถ่ายเทสีระเหิดบนวัสดุต่าง ๆ โดยอาศัยความร้อน และแรงดันในการทำให้หมึกซับลิเมชั่นระเหิดฝังลงในเนื้อวัสดุ เนื้อผ้า หรือของที่ต้องการพิมพ์ เอกลักษณ์สำคัญคือภาพที่ได้จะมีสีสันสดใส คมชัด ทนทานต่อการซัก และการสัมผัสความร้อน (สามารถรีดซ้ำได้) จึงเป็นที่นิยมสำหรับงานพิมพ์เสื้อผ้ากีฬา เสื้อทีม เสื้อวิ่ง หรือของสะสมพรีเมี่ยมต่าง ๆ ที่ต้องการลวดลายสีสันสดใส
โดยในบทความนี้ อภิฤดีอุตสาหกรรม ผู้ผลิต Garment Accessories หลากหลายประเภท จะพาไปสำรวจกันว่า วัสดุอะไรบ้างที่เหมาะกับการพิมพ์ซับลิเมชั่น พร้อมข้อควรระวังเบื้องต้น เพื่อให้การตัดสินใจเลือกใช้วัสดุได้ง่ายขึ้น
พิมพ์ซับลิเมชั่นต่างจากการพิมพ์ทั่วไปอย่างไร?
- กระบวนการพิมพ์: ซับลิเมชั่นใช้ความร้อนทำให้หมึกระเหิด และแทรกซึมเข้าไปในเนื้อวัสดุโดยตรง ในขณะที่การพิมพ์ทั่วไป เช่น การสกรีน หรือ อิงค์เจ็ท (Inkjet) จะเป็นการพิมพ์สีลงบนผิวหน้าของวัสดุ
- ความทนทาน: สีจากการพิมพ์ซับลิเมชั่นจะติดทนนาน ไม่หลุดลอกหรือซีดจางง่าย เพราะเป็นส่วนหนึ่งของเนื้อวัสดุไปแล้ว ต่างจากการพิมพ์ทั่วไปที่สีอาจแตก หรือลอกได้เมื่อผ่านการซักล้าง หรือใช้งานไปนาน ๆ
- สัมผัสบนชิ้นงาน: เนื่องจากหมึกซึมลงไปในเนื้อผ้า ทำให้งานพิมพ์ซับลิเมชั่นให้สัมผัสที่เรียบเนียนเป็นเนื้อเดียวกับวัสดุ ไม่รู้สึกถึงชั้นสีที่นูนขึ้นมาเหมือนกับการพิมพ์บางประเภท
- ความละเอียดและสีสัน: ซับลิเมชั่นสามารถพิมพ์ภาพถ่าย หรือลายกราฟิกที่มีความซับซ้อน หลากหลายเฉดสีได้อย่างคมชัด และสีสันสดใส โดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องจำนวนสี
รวมวัสดุที่เหมาะกับงานพิมพ์ซับลิเมชั่น
วัสดุที่เหมาะกับงานพิมพ์ซับลิเมชั่น ต้องเป็นวัสดุที่สามารถดูดซับหมึกซับลิเมชั่นได้ดี หรือมีการเคลือบสารโพลีเมอร์ (Polymer) เพื่อให้หมึกยึดติดได้อย่างคงทน โดยทั่วไปจะใช้กับวัสดุที่มีส่วนผสมของโพลีเอสเตอร์ (Polyester)เป็นหลัก ซึ่งสามารถแบ่งได้ตามประเภทวัสดุ ดังนี้
- ผ้าและสิ่งทอ
งานพิมพ์ซับลิเมชั่นเน้นพิมพ์บนผ้าใยสังเคราะห์ โดยเฉพาะผ้าโพลีเอสเตอร์ (Polyester) 100% เป็นหลัก เนื่องจากเส้นใยโพลีเอสเตอร์มีโครงสร้างที่เอื้อให้หมึกซึมซับเข้าไปในเนื้อผ้าได้ดี ทั้งนี้มักนิยมใช้ผ้าสีอ่อน เช่น สีขาวหรือสีพาสเทล เพื่อให้สีพิมพ์โชว์ความสดใสได้เต็มที่ (ผ้าสีเข้มจะทำให้สีที่พิมพ์แล้วผิดเพี้ยนไปจากต้นฉบับ) ตัวอย่างผ้าใยสังเคราะห์ที่นิยมใช้กับงานซับลิเมชั่น ได้แก่
- ผ้าโพลีเอสเตอร์ (Polyester 100%): ให้พื้นผิวเรียบ สีคมชัด มีคุณสมบัติยืดหยุ่นสูง ระบายเหงื่อได้ดี เหมาะกับการทำชุดออกกำลังกายทุกประเภท
- ผ้า TK: ผ้าใยสังเคราะห์ชนิดหนึ่งที่ผลิตจากโพลีเอสเตอร์ 100% ลักษณะเด่นคือเนื้อผ้ามีความเงาเล็กน้อย ผิวเรียบลื่น และไม่ยืดหยุ่นมาก จึงเหมาะกับงานพิมพ์ที่ต้องการความคมชัดของลายพิมพ์
- ผ้าซาติน (Satin): แม้เป็นวัสดุผ้านุ่มและเงา นิยมใช้ทำเสื้อผ้าหรู ๆ ก็สามารถพิมพ์ซับลิเมชั่นได้หากผสมโพลีเอสเตอร์อยู่ด้วย
- ผ้าไลคร่า/สแปนเด็กซ์ (Lycra/Spandex): มีความยืดหยุ่นสูง นิยมทำชุดกีฬา ชุดว่ายน้ำ เลกกิ้ง ฯลฯ
- ผ้าชีฟอง: โดยเฉพาะชีฟองเนื้อทราย (Crystal Chiffon) ที่ผสมโพลีเอสเตอร์ 100% นิยมใช้ทำเสื้อผ้าผู้หญิง เช่น ผ้าคลุมไหล่ เสื้อคลุม ที่ต้องการความโปร่งเบา
- เซรามิกและแก้ว (Ceramic/Glass)
แม้ว่าพื้นผิวของเซรามิก และแก้วจะไม่สามารถดูดซับหมึกซับลิเมชั่นโดยตรงได้ แต่หากเคลือบสารพิเศษไว้ก่อน ก็สามารถนำมาพิมพ์ซับลิเมชั่นได้อย่างมีคุณภาพ สีที่ออกมาจะสว่าง สดใส และติดทนนาน วัสดุกลุ่มนี้นิยมใช้กับของใช้อย่างแก้วมัค จาน ชาม กระเบื้อง และกรอบรูปแก้ว ซึ่งมักใช้ในงานพรีเมี่ยม หรือของขวัญ ที่ต้องการภาพพิมพ์แบบถาวร และดูสวยงามตลอดการใช้งาน
- โลหะอลูมิเนียม
เช่นเดียวกับเซรามิก โลหะอย่างอลูมิเนียมจะต้องเป็นวัสดุที่ผ่านการเคลือบผิวเพื่องานซับลิเมชั่นโดยเฉพาะ การพิมพ์ลงบนโลหะจะให้ผลลัพธ์ที่โดดเด่นเรื่องความคมชัด และสีสัน เหมาะสำหรับทำป้ายชื่อ กรอบรูปภาพ โล่รางวัล หรือแม้แต่พวงกุญแจ และของชำร่วยต่าง ๆ
- พลาสติก (Plastic)
พลาสติกที่สามารถพิมพ์ซับลิเมชั่นได้นั้นมีจำกัด และต้องเป็นพลาสติกทนความร้อนสูงที่ผลิตมาโดยเฉพาะ เช่น FRP (Fiber-Reinforced Plastic) เนื่องจากพลาสติกทั่วไปไม่สามารถทนความร้อนสูงในกระบวนการพิมพ์ได้ และอาจละลายเสียหาย วัสดุกลุ่มนี้มักพบในรูปแบบของเคสโทรศัพท์มือถือ บัตรพนักงาน หรือป้ายชื่อพลาสติก ซึ่งจำเป็นต้องเลือกใช้วัสดุที่ระบุว่า “สำหรับงานซับลิเมชั่น” เท่านั้น เพื่อให้ได้ชิ้นงานที่สวยงาม และสมบูรณ์
- วัสดุอื่น ๆ
ยังมีวัสดุอื่น ๆ ที่สามารถนำมาพิมพ์ซับลิเมชั่นได้หากผ่านการเคลือบอย่างถูกต้อง เช่น แผ่นไม้ MDF ที่เคลือบผิว, แผ่นกระเบื้องเคลือบพิเศษ, แผ่นหินอ่อนบาง หรือแม้แต่ผิวโลหะผสมต่าง ๆ ที่ออกแบบมาสำหรับงานตกแต่งภายใน จุดเด่นของวัสดุเหล่านี้คือให้ความรู้สึกแปลกใหม่ มีมิติ และเหมาะกับงานศิลปะ หรือของตกแต่งบ้าน
ข้อควรระวังและข้อจำกัดของวัสดุในการพิมพ์ซับลิเมชั่น
- วัสดุต้องมีส่วนผสมของโพลีเอสเตอร์ (Polyester) หรือเคลือบผิวสำหรับซับลิเมชั่นเท่านั้น: ไม่สามารถพิมพ์ลงบนผ้าฝ้าย (Cotton) 100%, ผ้าไหม, หรือใยธรรมชาติอื่น ๆ ได้โดยตรง หากเปอร์เซ็นต์โพลีเอสเตอร์ในผ้าน้อยเกินไป เช่น ต่ำกว่า 60% สีที่ได้จะซีดจาง และไม่ทนทานต่อการซัก
- หลีกเลี่ยงผ้าสีเข้ม: งานซับลิเมชั่นเหมาะกับวัสดุสีขาวหรือสีอ่อน การพิมพ์ลงบนวัสดุสีเข้ม หรือสีดำจะทำให้สีของหมึกจมหายไป และมองไม่เห็นลวดลายที่พิมพ์ลงไป หากต้องการพิมพ์บนผ้าสีเข้ม จำเป็นต้องเปลี่ยนไปใช้เทคนิคอื่น เช่น DTG (Direct to Garment) หรือ DTF (Direct to Film)
- วัสดุอาจเสียหายจากความร้อน: วัสดุแต่ละชนิดทนทานต่อความร้อนได้ไม่เท่ากัน อุณหภูมิที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้วัสดุเสียหายได้ จึงต้องเลือกวัสดุที่รับอุณหภูมิสูงได้ดี
- มีข้อจำกัดด้านพื้นผิวและรูปทรง: การพิมพ์ซับลิเมชั่นทำงานได้ดีที่สุดบนวัสดุที่มีพื้นผิวเรียบ การพิมพ์ลงบนพื้นที่ที่มีความโค้ง หรือซอกมุมต่าง ๆ เป็นเรื่องยาก เพราะความร้อนอาจไปไม่ถึง ทำให้ภาพบริเวณนั้นขาดหายหรือไม่สมบูรณ์
สรุป พิมพ์ซับลิเมชั่นให้สวย ต้องเริ่มจากวัสดุที่ใช่
ไม่ว่าจะเป็นเสื้อผ้า แก้ว โลหะ หรือพลาสติก การพิมพ์ซับลิเมชั่นที่สวยงาม สีสด ทนทาน และคมชัด ล้วนเริ่มต้นจากการเลือกวัสดุที่เหมาะสม ทั้งในด้านคุณสมบัติพื้นผิว การเคลือบที่รองรับหมึกซับลิเมชั่น และการทนความร้อนในกระบวนการพิมพ์ ดังนั้นหากต้องการให้ผลงานพิมพ์ออกมาดีจริง ควรให้ความสำคัญกับการเลือกวัสดุไม่น้อยไปกว่าการเลือกเครื่องพิมพ์หรือหมึก
ในภาคอุตสาหกรรมสิ่งทอ และเครื่องแต่งกาย การพิมพ์ซับลิเมชั่นได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะในกลุ่ม Garment Accessories ที่ต้องการความคมชัด ความละเอียด และความทนทานของสี บริษัท อภิฤดีอุตสาหกรรม จำกัด หนึ่งในผู้นำด้านการผลิต Garment Accessories หลากหลายประเภท จึงให้ความสำคัญกับการเลือกวัสดุ และเทคโนโลยีการพิมพ์ เพื่อส่งมอบสินค้าที่ตรงตามความต้องการของลูกค้า สนใจพิมพ์ซับลิเมชั่นสามารถติดต่อสอบถามเข้ามาได้เลย Line: @024ahoaf หรือโทร 0 2444 1999
คำถามที่พบบ่อย
- การพิมพ์ซับลิเมชั่นสามารถพิมพ์ลงบนผ้าคอตตอน (Cotton) 100% ได้หรือไม่?
ไม่สามารถพิมพ์ซับลิเมชั่นลงบนผ้าคอตตอน 100% ได้โดยตรง เพราะการพิมพ์ซับลิเมชั่นจะทำปฏิกิริยากับใยสังเคราะห์โพลีเอสเตอร์เท่านั้น หากต้องการพิมพ์บนผ้าคอตตอน 100% จะต้องใช้วิธีอื่น เช่น การพิมพ์แบบ DTG (Direct to Garment) หรือ DTF (Direct to Film)
- ทำไมพิมพ์ซับลิเมชั่นบนเสื้อสีเข้มหรือสีดำไม่ได้?
เพราะหมึกซับลิเมชั่นนั้นมีความโปร่งแสงและไม่มีหมึกสีขาว ทำให้สีของหมึกจะถูกสีของเนื้อผ้ากลืนหายไปจนมองไม่เห็นลายพิมพ์ เทคนิคนี้จึงเหมาะสำหรับพิมพ์บนวัสดุสีขาวหรือสีอ่อนเท่านั้น
- ทำไมสีที่พิมพ์จากเครื่องพิมพ์ซับลิเมชั่นดูซีดก่อนรีด
เพราะหมึกยังไม่ได้ระเหิดเป็นไอ และซึมเข้าไปในเนื้อผ้า จนกว่าจะโดนความร้อนสูงในกระบวนการรีดทับลงบนวัสดุ ความร้อนจะกระตุ้นให้หมึกเปลี่ยนสถานะเป็นแก๊ส และแสดงเฉดสีที่ถูกต้อง และสดใสออกมา
- งานพิมพ์ซับลิเมชั่นทนทานแค่ไหน ซักแล้วสีซีดไหม?
มีความทนทานสูงมาก เนื่องจากหมึกได้ซึมลงไปเป็นเนื้อเดียวกับวัสดุแล้ว ไม่ใช่การสกรีนสีเคลือบไว้บนผิว ทำให้ภาพไม่หลุดลอก หรือแตกหัก สามารถซักรีดได้ตามปกติโดยสีจะซีดจางน้อยมากเมื่อเทียบกับวิธีอื่น